Θα φύγει ή δεν θα φύγει από την καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Θέατρου ο Δημήτρης Λιγνάδης;
Γιατί θα φύγει; Και πώς θα φύγει;
Θα παραιτηθεί; Θα του ζητηθεί παραίτηση; Θα τον αποπέμψει λιγότερο ή περισσότερο ευγενικά ο πρωθυπουργός, όπως ακούγεται εδώ και λίγες ώρες;
Έχει ήδη συζητηθεί μεταξύ ανώτερων πολιτειακών παραγόντων (ανώτερων της υπουργού Πολιτισμού) το ενδεχόμενο να του ζητηθεί παραίτηση;
Θα προλάβει να φύγει μόνος του;
Γιατί στην πιάτσα ανακυκλώνονται ήδη ονόματα πιθανών αντικαταστατών του στο «τιμόνι» του Εθνικού Θέατρου;
Γιατί ήταν τόσο πονηρά διατυπωμένη η απάντηση του υπουργείου Πολιτισμού στην Έλενα Ακρίτα ώστε να επιχειρείται η ευθεία αμφισβήτηση του κινήτρου της τελευταίας και η αμαύρωση της δημοσιογραφικής της υπόστασης, χωρίς ταυτοχρόνως να διαψεύδεται ξεκάθαρα η ουσία της δημοσιογραφικής της πληροφορίας; 
Γιατί, αν και στο θέμα των φημών περί παραίτησής του ανταποκρίθηκε αργότερα και ο ίδιος ο Δημήτρης Λιγνάδης διαψεύδοντας -εκείνος κατηγορηματικά- ότι έχει τέτοια πρόθεση, ουδείς από το χώρο του πείστηκε; Γιατί ο ίδιος δεν αντέδρασε με ανάλογη αμεσότητα στις καταγγελίες των σπουδαστών της Δραματικής Σχολής του Εθνικού, έστω κι αν δεν είναι ο καθ' ύλην αρμόδιος;

Ακρίτα - Μενδώνη και στο βάθος Λιγνάδης

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ένα ποστ της Έλενας Ακρίτα, νωρίτερα σήμερα, τάραξε τα νερά του καλλιτεχνικού και δημοσιογραφικού χώρου. Ήταν λακωνικό και διακριτικό, αλλά μετέφερε και την πληροφορία: «Η Λίνα Μενδώνη ζήτησε την παραίτηση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θέατρου Δημήτρη Λιγνάδη, σύμφωνα με αξιόπιστες δημοσιογραφικές πηγές. Θα παρακαλούσα να μη γίνουν εικασίες γύρω από τους λόγους της παραίτησης. Επισήμως ακόμα τίποτα δεν είναι γνωστό».

Λίγο αργότερα έσπασαν τα τηλέφωνα στο γραφείο Τύπου του υπουργείου Πολιτισμού από δημοσιογράφους (ημών συμπεριλαμβανομένων), οι οποίοι ζητούσαν να μάθουν τι ισχύει, γνωρίζοντας ότι η Ακρίτα, που μετέφερε την είδηση, δεν είναι τυχαία και έχει σημαντική ατζέντα «πηγών».
Έτσι εστάλη η περιβόητη ανακοίνωση που εμφάνιζε ιδιότητες... Πυθίας (διατύπωση, ξαναλέω, που επιτρέπει οποιονδήποτε μελλοντικό ελιγμό).

Και ιδού: «Οι αποφάσεις της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακοινώνονται αποκλειστικά μέσω των δελτίων Τύπου του ΥΠΠΟΑ και όχι από ιδιωτικά προφίλ στα social media. Κάθε άλλη “αξιόπιστη πληροφορία” είναι παραπλανητική και εξυπηρετεί ασαφείς σκοπιμότητες». 

Με νέα της ανάρτηση στο Facebook, η Έλενα Ακρίτα σχολίασε την ανακοίνωση, επισημαίνοντας το «ήξεις-αφήξεις» («Παραιτείται ή δεν παραιτείται ο κ. Λιγνάδης; Επιβεβαιώστε ή διαψεύστε την είδηση ξεκάθαρα και χωρίς μισόλογα»). Βέβαια η ίδια φανέρωσε και πόσο εξανέστη με τις «σποντίτσες περί εξυπηρέτησης ασφαλών σκοπιμοτήτων», προειδοποιώντας το συντάκτη της ανακοίνωσης (την υπουργό ή την κ. «Άννα»): «Βαρύς ο χαρακτηρισμός, μην τρέχουμε στα δικαστήρια». Και κυρίως κατέστησε σαφές ότι εμμένει στο ρεπορτάζ της.

Ύστερα από αυτό, η λογική έλεγε ότι ήταν καθήκον του Δημήτρη Λιγνάδη να τοποθετηθεί. Όπερ και εγένετο.

Αυτή τη φορά, η ανακοίνωση που έφτασε από το γραφείο Τύπου του Εθνικού Θεάτρου, ήταν πολύ σαφέστερη στις προθέσεις της: «Σε σχέση με τις πληροφορίες που διακινούνται τις τελευταίες ώρες, περί δήθεν παραιτήσεως ή απολύσεώς μου από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, θα ήθελα να ενημερώσω υπεύθυνα ότι ουδέποτε υπήρξε παρώθηση, πολλώ δε μάλλον άνωθεν εντολή, προς υποβολή παραιτήσεως από πλευράς μου. Δεν γνωρίζω πώς προέκυψαν αυτές οι φήμες ούτε ποιον σκοπό εξυπηρετούν. Συνεχίζω να ασκώ τα καθήκοντά μου και να λειτουργώ με σκοπό την ευόδωση των στόχων που έχει θέσει το Εθνικό Θέατρο, στις αντίξοες συνθήκες που έχει δημιουργήσει η πανδημία. Δημήτρης Λιγνάδης». Και όπως διαπιστώνετε, είναι τόσο ξεκάθαρη η θέση ώστε να σκεφτόμαστε ότι έτσι δυσκολεύει η θέση της υπουργού αν -λέμε- παραστεί ανάγκη ο κ. Λιγνάδης να φύγει από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου.

Πάντως και σε αυτή τη θέση απάντησε η Έλενα Ακρίτα: «Ο Δημήτρης Λιγνάδης διαψεύδει την είδηση. Η Μενδώνη στην ανακοίνωσή της ούτε διαψεύδει ούτε επιβεβαιώνει. Αν δεν υπάρχουν καταγγελίες για τον κ. Λιγνάδη και συνεπώς δεν τον “παραιτούν”, όπως γνωρίζω, θα του ζητήσω συγγνώμη. Αν όμως υπάρχουν και δεν τον “παραιτούν”, τότε η πράξη της Μενδώνη είναι μια καθαρά πολιτική επιλογή που θα κριθεί ανάλογα», έγραψε και κυρίως κατέστησε σαφές και πάλι ότι εμμένει στο ρεπορτάζ της («Επιμένω ότι το ρεπορτάζ μου ισχύει και είναι διασταυρωμένο»).

Έκανε, όμως, θεωρώ και κάτι ακόμα «κάτω από τις γραμμές» η κ. Ακρίτα: περιέγραψε ένα σκηνικό εγκλωβισμού των εμπλεκομένων. Αν ισχύουν όσα λέει, εμμένοντας στο ρεπορτάζ της, ποιος θα πάρει την ευθύνη; Έλα ντε...

Παραδοξότητες

Όλα αυτά συνοδεύτηκαν από δύο παραδοξότητες:

Πρώτον, πάρα τη θέση-μη θέση του ΥΠΠΟ και τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού, ο χώρος (καλλιτεχνικός τε και δημοσιογραφικός) δεν πείστηκε ότι οι επόμενες ώρες, άντε ημέρες, θα βρουν τον κ. Λιγνάδη στη θέση του. Γι' αυτό άλλωστε άρχισαν να «κληρώνουν» και ονόματα αντικαταστατών.

Δεύτερον, πολλά Μέσα ανέφεραν την είδηση της κόντρας Μενδώνη - Ακρίτα, αλλά απέφυγαν να αναφέρουν γιατί να απομακρυνθεί ο Λιγνάδης από τη θέση του. Είναι από τις περιπτώσεις που το ρεπορτάζ κινδυνεύει να προσκρούσει στον Νόμο. Πάντως το όνομά του ανακυκλώνεται πολλές ημέρες τώρα ή μάλλον σχεδόν από τη στιγμή που άνοιξε ο ασκός του Αιόλου του ελληνικού #MeToo και οι σχετικές αναφορές πάνε μέχρι πίσω στο χρόνο και στην ιστορία του Εθνικού Θέατρου.

Η «μοναξιά» των σπουδαστών του Εθνικού Θεάτρου

Η αλήθεια είναι ότι εντύπωση προκάλεσε η απουσία οποιασδήποτε αντίδρασης του Δημήτρη Λιγνάδη στη χθεσινή ανακοίνωση του συλλόγου σπουδαστών της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, στη σελίδα του συλλόγου στο Facebook, όπου μάλιστα γινόταν λόγος για «διδάσκοντες που συμπεριφέρονται ως αυθεντίες» και έχουν «κακοποιητικές συμπεριφορές»:

Ολόκληρη η ανακοίνωση:

«Ως σύλλογος σπουδαστριών και σπουδαστών της Ανώτερης Σχολής Δραματικής Τέχνης του Εθνικού Θεάτρου, εκφράζουμε την αμέριστη αλληλεγγύη και στήριξή μας στις συναδέλφισσες και συναδέλφους: Ζ. Δούκα, Κ. Γερονικολού, Ε. Ρουμελιώτη, Γ. Χρυστοστόμου, Κ. Παπουτσάκη, Φ. Ξυλά, Α. Κωνσταντινίδη, Μ. Πολυχρονίδη, Π. Αναστασοπούλου, Δ. Παπαδήμα, Ε. Μιλιάρη, Α. Μπουρδούμη, Γ. Νιάρρο και Χ. Τζωρτζάκη, καθώς επίσης και στους συναδέλφους φοιτητές και φοιτήτριες της σχολής του Γιώργου Κιμούλη και κάθε άλλο άτομο που έχει δεχτεί αντίστοιχες συμπεριφορές.
Ο ασκός του Αιόλου άνοιξε και έφτασε η ώρα να φανερωθούν τα αμέτρητα περιστατικά εργασιακού εκφοβισμού, σεξιστικής βίας, ρατσισμού, ομοφοβίας, τρανσοφοβίας, μισοαναπειρισμού, ηλικισμού και αποκλεισμών του θεάματος -ένα χώρο που, αν και φαινομενικά μοιάζει ρόδινος, είναι γεμάτος από ανθρώπους που εκμεταλλευόμενοι τη θέση ισχύος τους μπορούν να υποτιμούν ή ακόμη και να συμπεριφέρονται παραβιαστικά, να εκβιάζουν συναισθηματικά και παρενοχλούν σεξουαλικά.
Εμείς οι ίδιες και οι ίδιοι, άλλες περισσότερο, άλλοι λιγότεροι, άλλοι ευτυχώς καθόλου, έχουμε βιώσει αντίστοιχα περιστατικά -τα οποία δυστυχώς δεν έχουμε μπορέσει να αρθρώσουμε λόγω φόβου μήπως εμείς κάτι δεν καταλάβαμε καλά και μήπως μελλοντικά στιγματιστούμε. Αυτό που έγινε μας δίνει ελπίδα ότι κάτι αλλάζει: η “άγνοια” ενός νέου φοιτητή δεν μπορεί να δίνει πάτημα σε διδάσκοντες να συμπεριφέρονται ως αυθεντίες, κακοποιητικές συμπεριφορές δεν μπορούν να γίνονται αποδεκτές ως μέθοδοι εκπαίδευσης ή ως τεχνικές εξάσκησης νέων δημιουργών. Η βία είναι βία.
Αντιλαμβανόμαστε το πόσο δύσκολο μπορεί να είναι για ένα άτομο που έχει δεχτεί παρενόχληση να βρει τη δύναμη να το καταγγείλει. Γι' αυτόν το λόγο, θέλουμε να συνδημιουργήσουμε ένα χώρο στον οποίο τα άτομα που έχουν υποστεί βία θα μπορούν να μιλήσουν κατευθείαν γι' αυτό, ένα χώρο στον οποίο θα μπορούν να καταγγείλουν, να διεκδικήσουν και να δικαιωθούν.
Σε έναν κόσμο γεμάτο αποκλεισμούς, εμείς ονειρευόμαστε ένα θέατρο συμπεριληπτικό, που λειτουργεί ως χώρος ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας με βάση την ειλικρινή αποδοχή, τον υγιή διάλογο, την ενσυναίσθηση και την αλληλεγγύη.

Ποτέ ξανά καμία μόνη. Ποτέ ξανά κανένας μόνος».

Θα ανέμενε κάποιος, σε μία τόσο σοβαρή καταγγελία φοιτητών της δραματικής σχολής στο πρώτο θέατρο της χώρας, ο διευθυντής του πρώτου αυτού θεάτρου της χώρας να αντιδράσει άμεσα. Να ζητήσει διευκρινίσεις. Να εκφράσει τη συμπαράστασή του.

Όμως όχι. Εκείνη που αντέδρασε άμεσα ήταν εκ των πραγμάτων η διευθύντρια της σχολής, Δηώ Καγγελάρη, προτρέποντας τους σπουδαστές δημοσίως να καταγγείλουν επώνυμα περιστατικά βίας. Θα ήταν καλύτερο να τους καλέσει και να τους ρωτήσει, κατ' ιδίαν αρχικά, ποιους διδάσκοντες εννοούν και σε ποια κακοποιητικά περιστατικά αναφέρονται, μήπως χρειαστεί να προστρέξει σε εισαγγελέα. Έστω.

Και μέσα σ' όλα αυτά, πυκνώνουν οι φήμες πως, καθώς έπειτα από όλα αυτά έχει πέσει βαριά σκιά στο Εθνικό Θέατρο, θα παρέμβει ο πρωθυπουργός, που άλλωστε συνηθίζει να λύνει προσωπικά τους γόρδιους δεσμούς.

Κι άλλες (νομικές) αντιδράσεις…

Εν τω μεταξύ, όμως, ο χώρος του θεάματος βρίσκεται σε αναβρασμό. Οι καταγγελίες κατά του Γιώργου Κιμούλη για κακοποιητική συμπεριφορά εξακολουθούν να πληθαίνουν και να απασχολούν το χώρο της τηλεόρασης. Ο Κώστας Σπυρόπουλος επικαλέστηκε διά του δικηγόρου του το τεκμήριο αθωότητας και προειδοποίησε ότι «ρητά απαγορεύει την αναφορά του ονόματός του σε οποιαδήποτε ραδιοτηλεοπτική εκπομπή αλλά και τη χρήση της εικόνας του από τηλεοπτικούς σταθμούς καθώς και την αναπαραγωγή, διάδοση, δημοσίευση μέρους ή του συνόλου των ως άνω εκπομπών σε οποιοδήποτε διαδικτυακό ιστότοπο».
Ο Πέτρος Φιλιππίδης, χωρίς για την ώρα να εμπλέκεται βάσει επώνυμων και σοβαρών καταγγελιών, παρά μόνον στο επίπεδο φημών που ορισμένοι τουίταραν, επέδειξε παραπάνω κι από γρήγορα, σχεδόν βιαστικά, αντανακλαστικά, εκδίδοντας ανακοίνωση με την οποία «καλώ τα ΜΜΕ να μη δημοσιευτεί και συνδεθεί το όνομά μου, η εικόνα μου και η φωνή μου με περιστατικά που με προσβάλλουν, πριν αυτά καταγγελθούν στις αρμόδιες Αρχές. Αρνούμαι να κατακρεουργηθώ σε τηλεοπτικά παράθυρα», γράφει μεταξύ άλλων, σημειώνοντας ότι παρατηρεί ένα modus operandi ομαδοποίησης περιπτώσεων, με κοινό σημείο αναφοράς, όπως αναφέρει, τη στοχευμένη απόδοση κατηγορίας.

Μία ενδιαφέρουσα «μετακίνηση» του θέματος

Αυτά κυρίως στο τηλεοπτικό πεδίο. Τις τελευταίες ώρες, όμως, η κουβέντα έχει μεταφερθεί από το προνομιακό τερέν των πρωινάδικων στο χώρο του σοβαρού θεάτρου. Και γι' αυτό, κατά την προσωπική μου άποψη, έπαιξε ρόλο η ανάρτηση των σπουδαστών στη Σχολή του Εθνικού Θέατρου.

Αλλά και η ανάρτηση του Δημήτρη Καραντζά, ενός από τους πιο αξιόλογους και αξιοπρεπείς σκηνοθέτες της νεότερης γενιάς και κάθε άλλο παρά λαϊκιστή:

«Μεγαλώσαμε», έγραψε, «στο χώρο που όταν αναφερόμασταν στον -γνωστό σε όλους- παιδεραστή, μας κάναν σουτ με το δάχτυλο, να μην αναφέρουμε σε περιστατικά και όταν αυθόρμητα ρωτούσαμε "γιατί;" οι απαντήσεις ήταν "ναι, αλλά δεν το λέμε", "ναι, αλλά δεν θα ανοίξει ρουθούνι γιατί έχει πλάτες", "ναι, αλλα γλίτωσε τόσα δικαστήρια", "ναι, αλλά θα σε βγάλει τρελό" κ.ά.
Αυτός ο χώρος λοιπόν αλλάζει. Είναι στη στροφή που προσπαθεί να φαντασιωθεί μια ισοτιμία και την απαλλαγή από τους βρικόλακες. Είναι η στιγμή όσοι έχασαν τη ζωή τους και τσακίστηκαν από τις χυδαίες και αδιανόητες πράξεις του, να την πάρουν πίσω.
Συζητάμε για την ελευθερία, για την έμφυλη βία, για την ορατότητα. Χαιρόμαστε και πανηγυρίζουμε για την καταδίκη των ελληνοναζί και θεατρικά ζούμε στη σκιά ενός σκανδάλου που ξέρουμε όλοι (και έχουμε στον περίγυρό μας φίλους ή συγγενείς διαλυμένους από αυτές τις πράξεις) και που συγκαλύπτεται δεκαετίες. Φτάνει».

Last but not least, που λένε και οι Άγγλοι, αξίζει να παρατηρήσουμε για μία ακόμα φορά πως ένα μεγάλο μέρος της δημόσιας καταγγελίας-θέσης-αποκάλυψης-κουβέντας-πυροδότησης συζήτησης, επίσημης αντίδρασης, εκκινά από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και εκεί εξελίσσεται.

Τα πράγματα άλλαξαν, όχι όμως και ο τρόπος που ορίζονται τα προαιώνια αδικήματα.